Những Điều Cần Biết Về Độ Đạm Trong Thức Ăn Chăn Nuôi

Trong ngành chăn nuôi hiện đại, việc hiểu đúng và sử dụng hiệu quả độ đạm trong thức ăn chăn nuôi là yếu tố then chốt giúp vật nuôi tăng trưởng nhanh, khỏe mạnh và mang lại hiệu quả kinh tế cao. Tuy nhiên, nhiều người chăn nuôi vẫn còn nhầm lẫn giữa khái niệm đạm thô là gì, cách tính độ đạm trong thức ăn chăn nuôi và giá trị thực sự của các nguồn đạm khác nhau. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về vai trò, định mức và cách lựa chọn nguồn đạm phù hợp trong khẩu phần ăn chăn nuôi.

Độ đạm trong thức ăn chăn nuôi là gì?

"Độ đạm trong thức ăn chăn nuôi" là khái niệm chỉ hàm lượng protein có trong nguyên liệu hoặc khẩu phần ăn của vật nuôi. Về bản chất, đạm là một hợp chất hữu cơ chứa nitơ (N), được cấu tạo bởi các chuỗi axit amin. Trong ngành chăn nuôi, người ta thường dùng thuật ngữ "đạm thô" để đánh giá hàm lượng protein có trong nguyên liệu. Vậy đạm thô là gì? Đây là chỉ số thể hiện tổng lượng nitơ có trong nguyên liệu, nhân với hệ số 6,25 (do trung bình protein chứa 16% nitơ).

Cách tính độ đạm trong thức ăn chăn nuôi: Độ đạm (hay đạm thô) = % Nitơ x 6,25

Tuy nhiên, không phải toàn bộ đạm thô đều có khả năng tiêu hóa và hấp thụ. Vì vậy, khái niệm "độ đạm tiêu hóa" ra đời để phản ánh lượng đạm thực sự được vật nuôi hấp thụ, từ đó ảnh hưởng trực tiếp đến hiệu quả tăng trưởng và năng suất.

vai-tro-cua-dam-trong-thuc-an-chan-nuoi

Hiểu đúng về cách hình thành và hấp thụ độ đạm trong thức ăn chăn nuôi là bước đầu để xây dựng khẩu phần hợp lý

Vai trò của độ đạm đối với vật nuôi

Đạm là một trong ba nhóm chất dinh dưỡng chính, bên cạnh carbohydrate và lipid. Với vật nuôi, protein đóng vai trò sống còn trong quá trình phát triển và duy trì các chức năng sống:

Cấu tạo cơ thể: đạm là thành phần chủ yếu của cơ, mô, enzyme, hormone, kháng thể, máu, trứng...
Phát triển và tái tạo tế bào: nhất là trong giai đoạn tăng trưởng, sinh sản hoặc phục hồi sau bệnh.
Tạo năng lượng: khi không đủ tinh bột và chất béo, đạm sẽ bị phân giải để tạo năng lượng.

Tuy nhiên, việc thiếu hoặc thừa đạm đều ảnh hưởng tiêu cực:

Thiếu đạm: giảm tăng trưởng, suy giảm miễn dịch, năng suất thấp.
Thừa đạm: tăng chi phí khẩu phần, rối loạn hệ vi sinh đường ruột, gây stress nhiệt.

bo-sung-dam-trong-thuc-an-chan-nuoi

Bổ sung đúng độ đạm trong thức ăn chăn nuôi không chỉ giúp vật nuôi phát triển khỏe mạnh mà còn ảnh hưởng tích cực đến miễn dịch, tiêu hóa và hiệu quả kinh tế

Độ đạm bao nhiêu là phù hợp?

Không có một con số cố định cho tất cả vật nuôi. Mỗi loài – mỗi giai đoạn – mỗi mục tiêu sản xuất sẽ có nhu cầu về đạm khác nhau. Quan trọng nhất là đáp ứng đúng và đủ axit amin thiết yếu, thay vì chỉ nhìn vào % độ đạm thô.

Ví dụ:

Heo con sau cai sữa: có thể giảm độ đạm từ 21% xuống 15% nếu bổ sung đủ axit amin tổng hợp, vẫn tăng trưởng tốt.
Gà thịt: giảm 2–3% đạm, không ảnh hưởng FCR (tỷ lệ chuyển đổi thức ăn, cho biết lượng thức ăn cần thiết để tạo ra một đơn vị sản phẩm) mà còn tiết kiệm chi phí và nước uống.

Các nhà dinh dưỡng hiện đại sử dụng khái niệm protein lý tưởng, tức là bổ sung đúng loại và đúng tỷ lệ axit amin vật nuôi cần, hạn chế tối đa sự dư thừa không cần thiết.

do-dam-giup-heo-tang-truong-tot

Mỗi giai đoạn phát triển cần một tỷ lệ độ đạm trong thức ăn chăn nuôi khác nhau

Các nguồn cung cấp đạm trong khẩu phần ăn

Chất đạm được cung cấp từ hai nhóm chính: thực vật và động vật. Trong đó, các sản phẩm từ biển đang được đánh giá cao nhờ hàm lượng đạm cao, dễ tiêu hóa và chứa đầy đủ axit amin thiết yếu.

1. Bột cá

Bột cá là nguồn protein động vật có giá trị sinh học cao, phổ biến trong công thức thức ăn cho heo, gà và thủy sản. Bột cá từ cá biển có thể chứa từ 55–65% protein, đáp ứng tốt yêu cầu về độ đạm trong thức ăn chăn nuôi. Ngoài ra, bột cá còn cung cấp các khoáng vi lượng, vitamin và acid béo cần thiết cho tăng trưởng.

Ưu điểm:

Hàm lượng đạm cao.
Tỷ lệ tiêu hóa tốt.
Cân đối axit amin thiết yếu.

bot-ca-masi-giau-dam

Bột cá Masi - giải pháp đạm chất lượng cao trong khẩu phần ăn cho vật nuôi

2. Dịch cá

Dịch đạm cá là sản phẩm thuỷ phân từ cá biển, chứa dạng đạm dễ hấp thu như peptide và axit amin tự do. Độ đạm trong dịch cá dao động từ 25–35%, đóng vai trò quan trọng trong việc bổ sung độ đạm trong thức ăn chăn nuôi một cách hiệu quả.

Ưu điểm:

Cung cấp protein dạng dễ tiêu hóa.
Giúp vật nuôi ăn ngon miệng hơn.
Hỗ trợ hấp thu dưỡng chất khác.

3. Dầu cá

Mặc dù không phải là nguồn đạm chính, dầu cá đóng vai trò hỗ trợ hấp thu và chuyển hóa protein. Trong khẩu phần, dầu cá giúp nâng cao hiệu suất sử dụng đạm nhờ cung cấp năng lượng, acid béo thiết yếu (EPA, DHA) và hỗ trợ hệ miễn dịch.

>> Xem thêm: Thông số kỹ thuật dầu cá - Phụ gia thức ăn chăn nuôi

4. Cám gạo và tấm chăn nuôi

Bên cạnh các nguồn đạm động vật, cám gạo và tấm là hai nguyên liệu có nguồn gốc thực vật được sử dụng rộng rãi trong khẩu phần chăn nuôi, đặc biệt là trong thức ăn cho heo và gia cầm. Cám gạo có độ đạm dao động từ 11–14%, trong khi tấm có thể đạt khoảng 7–9% tùy theo độ tinh sạch.

Dù không có tỷ lệ axit amin thiết yếu cân đối như bột cá, nhưng đạm thực vật từ cám gạo và tấm có vai trò quan trọng trong việc đa dạng hóa nguồn nguyên liệu, giảm giá thành và bổ sung năng lượng cho khẩu phần ăn.

Ưu điểm:

Giá thành hợp lý.
Dễ phối trộn, nguồn cung dồi dào.
Hỗ trợ cung cấp đạm và năng lượng nền ổn định.

Những lưu ý khi bổ sung đạm trong khẩu phần

Không nên đánh đồng hàm lượng đạm cao với hiệu quả cao. Điều vật nuôi thực sự cần là tỷ lệ axit amin thiết yếu phù hợp, chứ không chỉ là tổng hàm lượng đạm thô.
Thừa đạm không mang lại lợi ích mà còn gây hại: lượng đạm dư thừa sẽ bị lên men trong ruột, sinh ra các chất độc hại như amoniac, phenol, indole… làm mất cân bằng hệ vi sinh, gây rối loạn tiêu hóa và giảm hấp thu dưỡng chất.
Thiếu đạm hoặc mất cân đối axit amin: sẽ làm giảm tăng trưởng, ảnh hưởng miễn dịch, giảm năng suất sinh sản và khả năng phục hồi.
Nên xây dựng khẩu phần dựa trên nguyên tắc protein lý tưởng: tức là không cần quá nhiều đạm, chỉ cần đúng loại và đúng tỷ lệ axit amin thiết yếu.
Kết hợp linh hoạt giữa nguồn đạm động vật (bột cá, dịch cá) và đạm thực vật (cám gạo, tấm) để cân bằng hiệu quả, giảm chi phí mà vẫn đảm bảo dinh dưỡng.
Theo dõi hiệu suất vật nuôi định kỳ để điều chỉnh khẩu phần kịp thời, tránh lãng phí và nâng cao hiệu quả sử dụng đạm.

toi-uu-do-dam-trong-thuc-an-chan-nuoi

Tối ưu độ đạm trong thức ăn chăn nuôi đòi hỏi sự tính toán khoa học và phối hợp linh hoạt giữa các nguồn nguyên liệu

Hiểu đúng về độ đạm trong thức ăn chăn nuôi là chìa khóa để nâng cao hiệu quả chăn nuôi, tối ưu dinh dưỡng và tăng trưởng cho vật nuôi. Người chăn nuôi hiện đại cần chuyển từ tư duy “đạm cao là tốt” sang “cân đối đúng loại đạm – đúng axit amin” để đảm bảo hiệu quả kinh tế và hiệu suất vật nuôi.

--------------------------------------

Thông tin liên hệ:

Masi